GS TRẦN VĂN GIÀU

GS TRẦN VĂN GIÀU
GỒM CÁC BÀI VIẾT SAU

 

BAÙO CAÙO TÌNH HÌNH THÖC HIEÄN NHAÂN QUYEÀN -2002- VIEÄT NAM

Vaên phoøng Daân chuû, Nhaân quyeàn vaø Lao ñoäng,

BOÄ NGOAÏI GIAO MYÕ

Coâng boá ngaøy 31 Thaùng Ba 2003

Vieät Nam laø moät quoác gia ñoäc ñaûng, do Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam hieán ñònh cai trò, thoâng qua caùc chöùc vò chuû choát trong chính quyeàn ñeàu do ñaûng vieân naém. Maáy naêm gaàn ñaây, ñaûng coù nôùi chuùt ñænh ñeå chính quyeàn coù theâm chuùt quyeàn haønh phaùp. Rieâng Quoác hoäi thì vaãn naèm trong ñònh loái ñaûng ñeà ra, ña soá öùng vieân ñeàu do ñaûng pheâ duyeät (gaàn 90%), tuy vaäy [ñònh cheá] vaãn ngaøy caøng coù vai troø theâm ñoäc laäp, laøm dieãn ñaøn trình baøy caùc thaéc maéc, chæ trích cuûa ñòa phöông vaø tænh, cuøng laø leân tieáng pheâ phaùn caûnh tham oâ, nhuõng laïm taïi ñòa phöông vaø treân caû nöôùc; Quoác hoäi 498 ñaïi bieåu raát tích cöïc trong vieäc xem xeùt laïi caùc luaät leä, pheâ phaùn caùc coâng boäc, thaåm tra caùc boä tröôûng vaø caùc vuï vieäc boå nhieäm cao caáp. Coøn ngaønh tö phaùp thì vaãn coøn noâ dòch cho Ñaûng Coäng saûn, cho caùc aùp löïc ngoaøi ngaønh cuõng nhö theá löïc cuûa chính quyeàn.

Luïc löôïng quaân söï, goàm caû löïc löôïng bieân phoøng, chòu traùch nhieäm phoøng veä choáng caùc moái ñe doïa ngoaïi lai. Luïc löôïng quaân söï thì coù vai troø keùm noåi troäi hôn so vôùi vai troø vai troø cô baûn laø ngöôøi baûo veä an ninh noäi chính, chính laø traùch vuï cuûa Boä Coâng an. Tuy nhieân, taïi nhöõng nôi heûo laùnh, luïc löôïng quaân söï laø cô quan chính quyeàn haøng ñaàu, thöïc hieän moïi chöùc naêng giöõ gìn baûo an coâng coäng vaø haï taàng cô sôû, goàm caû vieäc duy trì an ninh traät töï trong tröôøng hôïp coù baïo ñoäng daân söï. Keå töø 2001, luïc löôïng quaân söï ñaõ ñoùng vai troø roäng raõi taïi Taây Nguyeân baèng caùch aùp ñaët nhöõng haïn cheá trong tuï taäp, giam giöõ ngöôøi, vaø cöôõng eùp haïn cheá söï ñi laïi. BoÄ Coâng an thì kieåm soaùt [löïc löôïng] coâng an, töùc cô quan ñaëc bieät chuyeân ñieàu tra an ninh quoác gia, vaø nhieàu cô quan khaùc chuyeân traùch an ninh noäi chính. BoÄ Coâng an aùp duïng nhöõng luaät leä vaø quy ñònh coù tính chaát haïn cheá moät caùch roõ reät moïi quyeàn töï do caù nhaân vaø vi phaïm nhöõng quyeàn khaùc cuûa con ngöôøi. BoÄ Coâng an cuõng thöïc thi moät cheá ñoä ñaêng kyù hoä khaåu vaø aùp duïng heä thoáng daân phoøng khu vöïc ñeå theo doõi daân chuùng, taäp trung vaøo soá nhöõng ngöoøi bò nghi ngôø coù tham gia,hoaëc coù veû nhö coù khaû naêng coù tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng chính trò khoâng ñöôïc cho pheùp. Tuy vaäy, heä thoáng naøy vöøa khoù nhìn thaáy vöøa toûa roäng khaép trong theá xaâm nhaäp cuûa noù vaøo ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa caùc coâng daân. Thaønh vieân cuûa caùc löôïng coâng an ñaõ phaïm raát nhieàu toäi laïm duïng nhaân quyeàn.

Quoác gia gaàn 80 trieäu daân naøy ñang quaù ñoä töø neàn kinh teá chæ huy taäp trung sang “neàn kinh teá thò tröoøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa”. GDP naêm 2001 taêng 4,8%. Laïm phaùt taêng trong naêm 2001 chæ yeáu laø do taêng giaù löông thöïc, xaáp xæ 2,9%. Noâng nghieäp, ngheà röøng, ngheà caù söû duïng 62,5 % löïc löôïng lao doäng, vaø chieám 23,6% toång saûn löôïng. Kyõ ngheä vaø xaây döïng goùp 37,8%, dòch vuï chieám 38,6%. Trong naêm, ODA treân 1,5 tyû USD, gaàn 5% GDP. Noùi chung, tình traïng ngheøo ñaõ giaûm ñaùng keå, gaàn 37% soáng döôùi ngöôõng ngheøo duø chæ coù 15% soáng döôùi ngöôõng ngheøo löông thöïc. Ñaëc bieät laø taïi TPHCM vaø Haø Noäi, nhôø caûi caùch kinh teá,möùc soáng ñaõ taêng vaø giaûm ñöôïc söï kieåm soaùt cuûa ñaûng vaø chính quyeàn, vaø caû söï xaâm phaïm, vaøo ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa coâng daân. Tuy nhieân, nhieàu coâng daân taïi nhöõng khu vöïc noâng thoân heûo laùnh, nhaát laø khu vöïc daân toäc thieåu soá ôû cao nguyeân mieàn baéc, Taây nguyeân, vaø ôû vuøng duyeân haûi mieàn trung vaãn phaûi tieáp tuïc soáng trong caûnh cöïc ngheøo. Hieän ñang coù söï gia taêng daàn caùch bieät thu nhaäp/phaùt trieån giöõa ñoâ thò vaø noâng thoân. Cô hoäi vieäc laøm bò thieáu; 25 trieäu ngöôøi bò thieáu vieäc laøm hoaëc chæ laøm vieäc caàm hôi.

Thaønh tích nhaân quyeàn cuûa chính quyeàn raát teä vaø hoï tieáp tuïc phaïm nhieàu laïm duïng nghieâm troïng. Nhieàu khi coâng an ñaùnh ñaäp caùc nghi can khi baét giöõ,toáng giam vaø tra hoûi. Nhieàu nguoàn tin coøn baùo raèng, trong naêm qua, coâng an ñaõ baét bôù, ñaùnh ñaäp vaø laøm maát tích nhieàu ngöôøi. Chuyeän baét giam coâng daân moät caùch ñoäc ñoaùn, trong ñoù coù vieäc toáng giam vì leõ ñaõ baøy toû moät caùch oân hoøa quan ñieåm chính trò vaø toân giaùo, tieáp dieãn. Ñieàu kieän tuø traïi vaãn aùc nghieät nhö xöa, nhaát laø ôû nhöõng tænh heûo laùnh, vaø moät soá ngöoøi ñaõ phaûi cheát vì caûnh ngöôïc ñaõi luùc giam caàm. Nghe noùi nhaø tuø buoäc tuø nhaân phaûi laøm vieäc song thuø lao chaúng bao nhieâu hoaëc chaúng coù thuø lao gì caû. Heä thoáng xeùt xöû thì khoâng ñöôïc ñoäc laäp, vaø Chính quyeàn thì khoâng cho moät soá coâng daân ñöôïc höôûng quyeàn coù nhöõng phieân toøa xeùt xöû coâng baèng vaø mau choùng. Chính quyeàn tieáp tuïc giam giöõ moät soá ñoâng tuø chính trò. Duø raèng Chính quyeàn ñaõ phoùng thích treân 9.500 tuø nhaân trong naêm nay, theá nhöng chaúng hieåu vì sao tuø chính trò vaø tuø toân giaùo laïi khoâng ñöoïc naèm trong soá ñoù. Chính quyeàn haïn cheá caùc quyeàn tö höõu cuûa coâng daân duø raèng thöïc teá ñang tieáp dieãn xu theá tieán ñeán söï giaûm bôùt söï can döï cuûa chính quyeàn vaøo cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa ña soá caùc coâng daân. Chính quyeàn haïn cheá moät caùch ñaùng keå quyeàn töï do ngoân luaän, quyeàn töï do baùo chí, quyeàn töï do hoäi hoïp vaø quyeàn töï do laäp hoäi. Chính quyeàn tieáp tuïc chính saùch laâu nay cuûa hoï laø khoâng dung thöù cho söï baát bình coâng chuùng döôùi nhieàu daïng thöùc vaø ñaåy maïnh vieäc kieåm soaùt tình hình baát maõn chính trò treân Internet. Löïc löôïng coâng an tieáp tuïc aùp duïng nhöõng haïn cheá nghieâm ngaët khaùc thöôøng ñoái vôùi vieäc tuï taäp quaàn chuùng vaø ñi laïi taïi moät soá nôi trong nöôùc. Nhöõng o eùp khaùc thöôøng ñoái vôùi vieäc tuï taäp quaàn chuùng vaø ñi laïi ñöôïc öu tieân aùp duïng taïi Taây nguyeân vaø cao nguyeân mieàn baéc.

Chính quyeàn cho pheùp caùc quan chöùc ñöôïc baàu vaø caùc thöôøng daân moät chuùt quyeàn coù hôi töï do hôn trong ngoân luaän cuõng nhö hoäi hoïp taïi nhöõng dieãn ñaøn ñaõ ñöôïc cho pheùp ñaëng noùi leân nhöõng phaøn naøn keâu ca cuûa hoï. Chính quyeàn caám chæ moïi toå chöùc chính trò, xaõ hoäi, thôï thuyeàn ñoäc laäp; nhöõng toå chöùc loaïi ñoù chæ toàn taïi döôùi quyeàn kieåm soaùt cuûa chính quyeàn. Chính quyeàn haïn cheá töï do toân giaùo vaø giôùi haïn hoaït ñoäng caùc toå chöùc toân giaùo trong khuoân khoå caùc toå chöùc toân giaùo do Chính quyeàn chuaån pheâ. Ñaëc bieät laø, moät soá Phaät töû, tín ñoà Hoøa Haûo, Tin Laønh hay bò quaáy nhieãu bôûi caùc nhaø chöùc traùch. Chính quyeàn aán ñònh moät soá haïn cheá töï do ñi laïi ñoái vôùi caùc caù nhaân ñaëc bieät maø hoï cho raèng ñang ñe doïa ñeán quyeàn cai trò cuûa hoï. Vieäc tieáp caän Taây nguyeân daønh cho caùc quan saùt vieân ngoaïi quoác ñaõ ñöôïc caûi thieän töø 2001, song vieäc ñi ñeán ñaáy vaø ñi laïi trong vuøng vaãn coøn bò o eùp nhieàu hôn so vôùi nhöõng nôi khaùc trong nöôùc. Chính quyeàn tieáp tuïc haïn cheá moät caùch ñaùng keå caùc quyeàn töï do coâng daân vieän leõ vì an ninh quoác gia vaø oån ñònh xaõ hoäi. Duø raèng Ñaûng Coäng saûn vaãn tieáp tuïc noã löïc cuûng coá coâ cheá taïo ñieàu kieän cho coâng daân kieán nghò leân Chính quyeàn, nhaø chöùc traùch vaãn tieáp tuïc khoâng cho coâng daân höôûng caùi quyeàn thay ñoåi chính phuû cuûa hoï. Chính quyeàn khoâng cho pheùp caùc toå chöùc nhaân quyeàn hình thaønh vaø hoaït ñoäng. Baïo haønh vaø kyø thò xaõ hoäi ñoái vôùi phuï nöõ vaãn coøn laø moät vaán ñeà. Naïn ñieám treû con laø moät vaán ñeà. Söï kyø thò xaõ hoäi ñoái vôùi moät soá saéc toäc thieåu soá tieáp tuïc laø moät vaán ñeà. Chính quyeàn haïn cheá moät soá quyeàn then choát cuûa thôï thuyeàn, chaúng haïn nhö quyeàn töï do laäp hoäi, duø Chính quyeàn ñaõ hôïp taùc vôùi Toå chöùc Lao ñoäng Quoác teá (ILO) vaø caùc nhaø taøi trôï quoác teá ñeå caûi tieán Boä Luaät Lao ñoäng hieän haønh. Ñaõ coù baùo caùo noùi raèng treû em laøm vieäc trong hoaøn caûnh bò boùc loät. Chính quyeàn coù thöøa nhaän raèng lao ñoäng treû em laø moät vaán ñeà vaø ñaõ coù yù ñònh giaûi quyeát noù. Naïn buoân laäu phuï nöõ vaø treû em ñeå laøm ñieám, trong nöôùc vaø ra haûi ngoaïi, tieáp tuïc laø nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng, vaø ñaõ coù baùo caùo noùi veà naïn buoân laäu phuï nöõ sang Trung Quoác vaø Ñaøi Loan cho nhöõng chuyeán haøng hoân nhaân mua baùn hoaëc hoân nhaân cöôõng böùc.

VAÁN ÑEÀ TOÂN TROÏNG NHAÂN QUYEÀN

PHAÀN 1, TOÂN TROÏNG TÍNH TOAØN VEÏN CUÛA CAÙ NHAÂN, TRONG ÑOÙ ÑÖÔÏC TÖÏ DO KHOÛI:

a. Bò Töôùc Ñi Cuoäc Soáng Moät Caùch Tuøy Tieän vaø Phi Phaùp

Trong naêm nay, coù baùo caùo noùi veà nhöõng vuï caùc nhaø chöùc traùch gieát ngföôøi. Vaøo thaùng gieâng, baùo chí ñòa phöông ñöa tin Khuong Van Thoi, nghi can duøng löïu ñaïn taán coâng nhaø moät tröôûng coâng an xaõ, ñaõ bò tra taán ñeán cheát khi bò giam taïi coâng an tænh Vónh Phuùc. Hai coâng an bò caùo trong vuï caùi` cheát cuûa Thoi vaø ñang chôø ra toøa vaøo cuoái naêm nay. Vaøo ngaøy 10/9, moät tuø nhaân ôû tænh Haûi Döông,Pham Van Dung, cheát treân ñöôøng ñeán cô sôû y teá sau khi bò hai coäng an gaùt tuø duøng dao ñaâm vaø troùi y laïi trong hai tieáng ñoàng hoà. Ñeán cuoái naêm, nhöõng ngöôøi gaùt tuø naøy nghe noùi ñaõ bò ñình chæ coâng taùc vaø ñang bò ñieàu tra (xem Ñoaïn 1.c)

b. Maát tích

Trong naêm, coù caùc baùo caùo ñaùng tin caäy noùi veà nhöõng ngöôøi hoaëc bò baét hoaëc bò giam vaø roài coù theå ñaõ ñöôïc phoùng thíc h; tuy nhieân nghe noùi nhöõng ngöôøi naøy khoâng thaáy trôû veà vôùi gia ñình hoï (xem Ñoaïn 1.b)

Vaøo thaùng 7, moät nhaø sö thuoäc Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam Thoâng Nhaát (UBCV), Thích Tri Luc, troán sang Campuchia, nghe noùi sau ñoù bò buoäc phaûi trôû veà nöôùc. Hieän nay oâng ta ñang ôû ñaâu vaãn coøn laø ñieàu khoâng ai roõ.

Vaøo ngaøy 28/8, theo moät baùo caùo ñaùng tin caäy, taïi huyeän M’Drak, tænh Dak Lak, coâng an xung ñoät vôùi 120 daân laøng khoâng cho baét giöõ moät muïc sö Tin Laønh ngöôøi daân toäc thieåu soá,Y Su Nie, cuøng hai con trai cuûa oâng. Sau moät traän aåu ñaõ hoån loaïn qua ñoù coâng an baén moät daân laøng vaøo chaân, coâng an ñaõ baét heát 120 ngöôøi. Phaàn ñoâng soá ngöôøi bò baét ñaõ ñöôïc thaû heát sau ñoù vaøi ngaøy, theá nhöng coù töø 20-30 ngöôøi khoâng thaáy trôû veà laøng cuûa hoï. Nghe noùi coâng an khoâng thöøa nhaän coù giam giöõ hoï. Vaøo ngaøy 28/8, 3 ngöôøi maø coâng an ñònh baét giam nghe noùi ñaõ troán maát. Ñeán cuoái naêm, tung tích cuûa hoï vaãn chöa roõ, duø nghe noùi coâng an coù giam giöõ Y Su Nie vaø moät ngöôøi khaùc vaoø ngaøy 24/10 (xem Ñoaïn 1.d)

Cuõng vaøo cuoái thaùng 8 taïi Dak Lak,coù baùo caùo noùi raèng coâng an giam giöõ 240 ngöôøi ñeán döï cuoäc hoäi leã nhaø thôø. Ña soá nhöõng ngöôøi bò giam ñaõ ñöôïc phoùng thích sau ñoù vaøi ngaøy, song nghe noùi coù 47 ngöôøi khoâng thaáy trôû veà vôùi gia ñình hoï.Coâng an khoâng thöøa nhaän coù giam caàm hoï.

c. Tra taán vaø nhöõng caùch xöû söï hay tröøng trò taøn baïo, baát nhaân, hoaëc ñeâ heøn khaùc.

Luaät phaùp caám haønh phaït theå xaùc; tuy nhieân, coâng an nhieàu khi vaãn hay ñaùnh nghi can luùc ñang trong quaù trình baét göõ hoaëc hoï ñang bò giam caàm.

Vaøo ngaøy 26/8, theo tin baùo chí, moät tuø nhaân trong nhaø tuø tænh Haûi Döông bò hai gaùt tuø ñaùnh ñaäp roài sau ñoù ñöôïc ñöa ñeán cô sôû y teá tænh ñeå chöõa trò nhöõng veát thöông treân ngöôøi.

Naêm 2001, trong quaù trình ñaøn aùp cuoäc naùo ñoäng cuûa daân toäc thieåu soá taïi Taây Nguyeân, caùc nhaân vieân an ninh nghe noùi ñeå deïp tan ñaùm bieåu tình baïo ñoäng ñaõ phaûn öùng laïi baèng ñaùnh ñaäp, hôi cay, voøi roàng vaø gaäy ñieän (xem Ñoaïn 2.b)

Ñieàu kieän tuø giam raát khaéc nghieät, song noùi chung khoâng ñeán ñoãi laøm nguy ñeán maïng soáng ngöôøi tuø. Tuy nhieân, vaøo thaùngg gieâng, baùo tieát loä raèng coù moät tuø nhaân bò ñaùnh ñeán cheát trong moät cuoäc thaåm vaán taïi tænh VÓnh Phuùc. Hoài thaùng gieâng, Chính quyeàn ñeàu tra hai coâng an bò nghi laø ñaõ tra taán tuø nhaân ñeán cheát. Vaøo ngaøy 10/9, moät tuø nhaân cheát sau khi hai gaùt tuø duøng dao ñaâm y nhieàu nhaùt, troùi y laïi, vaø cho phôi naéng 2 tieáng trong nhieät ñoä 100oF (xem Ñaoïn 1.a) Moät quan chöùc thuoäc Vieän Kieåm saùt Nhaân daân toái cao, trong bình luaän tröôùc nhaø baùo, thuù nhaän coù caûnh ñaùnh ñaäp coù heä thoáng vaø laøm vieäc quaù söùc taïi nhaø tuø Hoang Tien, voán laø nhaø tuø tröôùc ñoù naèm trong soá ñöôøng khen nhaát, thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa Boä Coâng An.

Trong tuø, nam nöõ bò giam rieâng. Vò thaønh nieân ñöôïc giam rieâng so vôùi soá tröôûng thaønh. Quaù chaät choäi, aên uoáng quaù thieáu thoán, vaø tình hình veä sinh toài taøn vaãn laø vaán ñeà nghieâm troïng taïi moät soá, vaø chaéc coù leõ laø ña soá, caùc nhaø tuø.

Moät soá tuø nhaân bò tröøng phaït baèng caùch bieät giam, bò nhoát khoùa trong moät chuoàng nhoû khoâng cöûa soå suoát nhieàu ngaøy hoaëc thaäm chí suoát nhieàu tuaàn leã lieàn. Boïn hoï chæ ñöôïc phaùt cho moät cheùn côm nhoû buoåi tröa vaø chieàu vaø moät xoâ nöôùc moãi ngaøy. Coù moät soá hình thöùc bieät giam khaùc keùm phaàn aùc nghieät hôn.

Ñieàu kieän giam giöõ tröôùc ngaøy xöû aùn nghe noùi laø raát nghieät ngaõ, vaø coù baùo caùo ñaùng tin caäy cho bieát raèng caùc nhaø chöùc traùch nhieàu khi khoâng cho tuø nhaân thaáy aùnh saùng maët trôøi, khoâng cho vaän ñoäng vaø ñoïc taøi lieäu. Cheá ñoä giam caàm tieàn xöû aùn chæ cho pheùp coù moät vaøi quyeàn haïn ít oi. Tuø nhaân chôø xöû aùn vaø naèm döôùi cheá ñoä “thaåm vaán” nhieàu khi phaûi chòu nhöõng caûnh raát cay nghieät hôn nhieàu so vôùi phaïm nhaân ñaõ bò keát aùn hoaëc ñaõ coù aùn. Ña soá caùc tuø nhaân ñeàu ñeán ñöôïc vôùi nhöõng chaêm soùc y teá cô baûn. Moät soá tuø chính trò vaø tuø nhaân loaïi khaùc thì bò töø khöôùc quyeàn ñöôïc thaêm vieáng. Tuø nhaân noùi chung bò yeâu caàu phaûi laøm vieäc, song chaúng ñöôïc nhaän doàng löông naøo (xem Ñoaïn 6.c). Tuø nhaân bò aùn khoå sai than phieàn raèng khaåu phaàn cuûa hoï vaø möùc ñoä chaêm soùc y teá daønh cho hoï laø khoâng ñuû ñeå giöõ cho söùc khoûe toát, nhaát laø ôû nhöõng vuøng heûo laùnh xa xoâi nhieàu dòch beänh. Duø raèng tuø chính trò vaø tuø toân giaùo thöôøng bò giam giöõ trong nhöõng ñieàu kieän aùc nghieät, vôùi ñieàu kieän chaêm soùc y teá coù giôùi haïn taïi nhöõng nhaø tuø xa xoâi, chaúng haïn nhö Z30a ôû Xuaân Loäc, moät khu bieät laäp cuûa tænh Ñoàng Nai, chaúng thaáy coù daáu hieäu gì chöùng toû ñieàu kieän cuûa hoï coù gì khaùc bieät ñaùng keå so vôùi ñieàu kieän thöôøng phaïm.

Trong ít nhaát hai dòp naêm nay, Chính quyeàn cho pheùp caùc quan saùt vieân ngoaïi giao coù choïn loïc ñöôïc ñeán thaêm hai trong soá caùc nhaø tuø cuûa hoï. Hoï cuõng cho pheùp caùc quan chöùc nöôùc ngoaøi ñeán thanh saùt ñieàu kieän laøm vieäc trong nhaø tuø. Chính quyeàn khoâng cho pheùp ICRC ñeán thaêm tuø nhaân.

d. Tuøy tieän Baét giöõ, Giam caàm, hoaëc Löu ñaøy

Chính quyeàn tieáp tuïc baét giöõ vaø giam caàm coâng daân moät caùch tuøy tieän, trong ñoù coù baét giöõ vaø giam caàm vì ñaõ leân tieáng moät caùch oân hoøa nhaõn quan chính trò vaø toân giaùo cuûa mình .Theâm nöõa, trong naêm, ñaõ coù nhieàu baùo caùo veà nhieàu ngöôøi hoaëc laø ñaõ bò baét giöõ vaø giam caàm vaø roài coù theå ñaõ ñöôïc phoùng thích; tuy nhieân, nghe noùi nhöõng ngöôøi naøy khoâng trôû veà vôùi gia ñình hoï (xem Ñoaïn 1.b). Luaät Toá tuïng Hình söï quy ñònh nhieàu quyeàn haïn daønh cho ngöôøi bò giam giöõ, trong ñoù bò caùo coù quyeàn coù moät luaät sö ñaïi dieän trong thôøi gian thaåm vaán, tuy nhieân treân thöïc teá, nhaø chöùc traùch nhieàu khi ñaõ phôùt lôø nhöõng coâng cuï tö phaùp baûo veä con ngöôøi naøy. Hôn nöõa, moät chæ thò veà bieän phaùp haønh chaùnh trong thôøi gian quaûn cheá trao cho coâng an nhieàu quyeàn haïn roäng raõi neáu nhö hoï nghó raèng nghi can ñoù laø moái ñe doïa ñoái vôùi “an ninh quoác gia”.

Luaät Toá tuïng Hình söï aán ñònh giôùi haïn thôøi gian laø 12 thaùng cho vieäc giam giöõ ñieàu tra. Luaät cuõng giôùi haïn thôøi gian daønh cho Ban Hoäi thaåm (Ban goâm toái thieåu moät quan toøa vaø moät hoäi thaåm) phaûi xöû moät vuï aùn (xem Ñoaïn 1.e) Tröôùc khi bò keát aùn chính thöùc, nghi can bò taïm giam ñöoïc luaät phaùp cho pheùp coù quyeàn thoâng baùo cho thaân nhaân. Tuy nhieân, trong ña soá caùc tröôøng hôïp coâng an thoâng baùo cho gia ñình veà nôi choán cuûa nghi can taïm giam. Tröôùc khi bò keát aùn chính thöùc, nghi can bò taïm giam ñöoïc gaëp luaät sö neáu ñöôïc pheùp cuûa ngöôøi tröôûng cô quan thaåm vaán. Theo thuû tuïc toá tuïng chính thöùc, nghi can bò taïm giam ñöoïc luaät phaùp cho pheùp coù quyeàn tieáp xuùc moät luaät sö ñaïi dieän tröôùc toøa, duø chaúng roõ laø quyeàn naøy coù ñuùng laø ñöôïc toân troïng treân thöïc teá hay khoâng.

Vieän Kieåm saùt (töùc cô quan ñieàu tra vaø coâng toá) phaùt traùt baét giam, thöôøng thöôøng laø chieáu theo yeâu caàu cuûa coâng an. Tuy nhieân, coâng an coù theå ra leänh baét maø chaúng caàn ñeán traùt, vieän cô sôû moät ñôn kieän bôûi baát kyø beân naøo ñaâm ñôn toá moät toäi aùc naøo ñoù. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, beân Vieän Kieåm saùt phaûi ban haønh nhöõng traùt baét coù hieäu löïc hoài toá. Tröø phi coù pheùp ñaëc bieät cuûa moät nhaø ñieàu tra, Boä Coâng An thöôøng caám chæ tieáp xuùc giöõa nghi can bò taïmgiam vôùi luaät sö cuûa y chuøng naøo vaên phoøng kieåm saùt vaãn coøn trong voøng ñieàu tra, chuyeän coù theå keùo daøi caû naêm daøi vaø coù theå seõ chaúng daãn ñeán söï keát luaän coù toäi naøo. Cuõng vaäy, gia ñình nghi can coù theå thaêm vieáng chæ vôùi suï cho pheùp cuûa beân ñieàu tra. Noùi chung, thôøi gian keùo daøi cuûa giai ñoaïn giam tieàn xöû aùn ñöôïc tính vaøo thôøi gian thuï aùn vaø töø ngaøy keát aùn.

Toøa aùn coù theå tuyeân aùn phaïm nhaân quaûn cheá haønh chaùnh ñeán 5 naêm sau khi ñöôïc thaû khoûi tuø. Nhöõng ñieàu naøy ñöôïc aùp duïng moät caùch thaát thöôøng. Boä Coâng An thöôøng duøng söï quaûn cheá haønh chaùnh ñeå giam taïi nhaø moät ngöôøi maø khoâng caàn ñöa ra xeùt xöû ñeán 2 naêm tröôøng (xem Ñoaïn 2.d) .

Nhöõng ngöôøi bò baét vì phaùt ngoân moät caùch hoøa bình quan ñieåm ñoái laäp veà chính trò vaø toân giaùo thì bò truy toá chieáu theo baát kyø ñieàu khoaûn naøo trong nhieàu ñieàu cuûa Boä Luaät Hình söï voán ñöa ra ngoaøi voøng phaùp luaät nhöõng haønh vi choáng ñoái Nhaø nöôùc. Trong naêm nay, coù ít nhaát hai ngöoài –Pham Hong Son vaø Nguyen Vu Binh- ñaõ phaùt ngoân moät caùch hoøa bình quan ñieåm ñoái laäp veà chính trò, ñaõ bò toáng giam vaø ñang bò tieáp tuïc ñieàu tra ñeán cuoái naêm (xem Ñoaïn 2.a vaø 2.b) Ít nhaát hai ngöôøi khaùc –Le Chi Quang vaø Nguyen Khac Toan- ñaõ bò baét vaø bò keát aùn trong naêm nay. Vaøo thaùng 8, nhieàu daân laøng Taây Nguyeân ñaõ bò giam vaø /hoaëc bò baét (xem Ñoaïn 1.b) Vaøo 25 thaùng 9, coâng an baét giöõ cöïu nhaø baùo kieâm nhaø vaên Nguyen Vu Binh. Nguyen vieát baøi keâu goïi caûi toå chính trò vaø chæ trích chính saùch cuûa chính phuû. Oâng hieän ñang ôû ñaâu, vaø ñang bò toäi gì, vaãn laø ñieàu coøn chöa ai bieát tính ñeán cuoái naêm nay. Vaøo ngaøy 8/11,Le Chi Quang bò keát toäi phaùt taùn tin töùc choáng-nhaø nöôùc vaø bò keát aùn 4 naêmtuø giam vaø 3 naêm quaûn cheá. Vaøo ngaøy 28 vaø 29/12, coâng an baét giöõ hai nhaø hoaït ñoäng chính trò khaùc, Pham Que Duong vaø Tran Van Khue, vì lyù do gì chaúng bieát (xem Ñoaïn 2.a). Theâm nöõa, coù ñeán 19 laõnh tuï Tin laønh ngöôøi H’mong vaãn coøn bò giam giöõ, trong ñoù coù: Vang Sua Giang, Mua A Ho, Cu Van Long, vaø Sua Song Vu. Theâm nöõa, vaãn chöa bieát coøn nhieàu ngöôøi nöõa ñeán bao giôø môùi ñöôïc ñöa ra xuû, trong ñoù coù: Vo Tan Sau, Phan Thi Tiem, Tran Thi Duyen, Le Huu Hoa, Ma Van Chinh vaø Lu Seo Dieu.

Hieán phaùp khoâng noùi ñeán vieäc cöôõng böùc löu ñaøy vaø Chính quyeàn cuõng khoâng duøng ñeán bieän phaùp cöôõng böùc löu ñaøy.

e. Khoâng Cho Xöû Aùn Coâng Khai Coâng Baèng

Hieán phaùp quy ñònh quyeàn ñoäc laäp cuûa caùc quan toøa vaø caùc hoäi thaåm; tuy nhieân, treân thöïc teá, Ñaûng kieåm soaùt toaø aùn chaët cheõ ôû moïi caáp, tuyeån choïn vaø cöû ra caùc thaåm phaùn naøo maø hoï tin caäy veà maët chính trò. Nhöõng bieän phaùp an toaøn cuûa Hieán phaùp bò thieáu moät caùch ñaùng keå. Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam coù aûnh höôûng maïnh ñeán nhöõng vuï aùn coù nhaân vaät noåi coäm vaø nhöõng vuï aùn trong ñoù coù ngöôøi bò toäi thaùch thöùc hoaëc gaây phöông haïi ñeán Ñaûng Coäng saûn hoaëc Nhaø nöôùc Vieät Nam. Trong naêm nay, Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam vaø quan chöùc chính quyeàn coù leõ ñaõ thöïc thi aûnh höôûng cuûa hoï ñoái vôùi quyeát ñònh cuûa toøa aùn baèng caùch noùi roõ yù ñònh cuûa hoï tröôùc caùc hoäi thaåm vaø caùc thaåm phaùn ngoài xöû nhöõng aùn naøy. Quoác hoäi boû phieáu thoâng qua danh saùch caùc ñeà cöû vieân thaåm phaùn do Chuû tòch Nöôùc göûi qua ñeå boá trí vaøo Toøa aùn Nhaân daân Toái cao vaø Vieän Kieám saùt Nhaân daân Toái cao. Quoác hoäi cuõng kieåm soaùt ngaân saùch ngaønh toøa aùn, trong ñoù goàm löông thaåm phaùn, cuõng nhö kieåm soaùt ngaân saùch vaø löông boång toaøn boä caùc cô quan chính phuû. Chính quyeàn tænh vaø chính quyeàn huyeän chi löông cho caùc thaåm phaùn caáp mình, gioáng nhö hoï phaùt löông cho caùc quan chöùc ñòa phöông khaùc vaäy. Chuû tòch Nöôùc boå nhieäm toaøn boä caùc thaåm phaùn khaùc ngoaøi vò Chuû tòch Toøa aùn Nhaân daân Toái cao. Quyeàn löïc naøy ñöôïc giao trong Hieán phaùp. Vaøo ngaøy 30/9, Chính quyeàn chuyeån caùc toøa aùn ñòa phöông töø Boä Tö phaùp sang cho Toøa aùn Nhaân daân Toái cao, trong noã löïc taêng cöôøng tö theá ñoäc laäp cuûa cô quan tö phaùp.

Heä thoáng boå nhieäm quan toøa vaø hoäi thaåm cuõng phaûn aùnh söï thieáu tính chaát ñoäc laäp cuûa ngaønh tö phaùp. Caùc ban xöû aùn ôû moïi caâp goàm caùc thaåm phaùn vaø hoäi thaåm. Caùc hoäi ñoàng nhaân daân boå nhieäm caùc hoäi thaåm ôû caáp huyeän vaø tænh. HOÄi thaåm vieân phaûi coù tieâu chuaån ñaïo ñöùc cao, song khoâng nhaát thieát phaûi qua ñaøo taïo tö phaùp. Caùc hoäi ñoàng nhaân daân caáp huyeän vaø tænh boå nhieäm ban hoäi thaåm caùp thaáp. Uyû ban Thöôøng vuï Quoác hoäi boå nhieäm vaø baõi mieãn hoäi thaåm cuûa Toøa aùn Nhaân daân Toái cao. Maët traän Toå quoác Vieät Nam, toå chöùc trung öông cuûa caùc toå chöùc quaàn chuùng trong nöôùc, phaûi pheâ nhaän caùc öùng vieân chæ ñònh laøm hoäi thaåm cho Toøa aùn Nhaân daân Toái cao. Chuû tòch boå nhieäm thaåm phaùn cho Toaø aùn Nhaân daân Tænh vaø Toøa aùn Nhaân daân Huyeän nhieäm kyø 5 naêm. Chuû tòch cuõng boå nhieäm thaåm phaùn Toøa aùn Nhaân daân Toái cao töø soá öùng vieân ñöôïc duyeät laáy töø ban tuyeån traïch tö phaùp döôùi söï chæ ñaïo cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam. Aûnh höôûng cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñoái vôùi caùc toøa aùn ñöôïc môû roäng nhôø ôû hai choã, caùc hoäi ñoàng nhaân daân boå nhieäm hoäi thaåm, vaø caùc thaåm phaùn coù nhieäm kyø nhaát ñònh vaø phaûi ñöôïc cöû laïi.

Boä maùy tö phaùp goàm Toøa aùn Nhaân daân Toái cao, caùc toøa aùn nhaân daân ñòa phöông, caùc toøa aùn quaân söï, vaø nhieàu toøa aùn khaùc ñöôïc thieát laäp bôûi luaät phaùp. MOÃi huyeän treân caû nöôùc coù moät toøa aùn nhaân daân caáp huyeän, duøng laøm toøa sô thaåm ñoái vôùi ña soá caùc vuï aùn hình söï, daân söï trong nöôùc. MOÃi tænh coù moät Toøa aùn Nhaân daân caáp tænh, ñöôïc duøng laøm dieãn ñaøn khaùng aùn cho toøa caáp huyeän, cuõng nhö laøm toøa sô thaåm cho caùc tröôøng hôïp khaùc. Toøa aùn Nhaân daân Toái cao laø toøa aùn khaùng aùn vaø phuùc thaåm caáp cao nhaát.Boä Tö phaùp quaûn trò ña phaàn caùc toøa aùn huyeän vaø tænh cho ñeán ngaøy 30/9, sau ñoù chuùng môùi bò chuyeån giao cho Toøa aùn Nhaân daân Toái cao. Toøa aùn Nhaân daân Toái cao baùo caùo cho Quoác hoäi. Ngaøy 15/11, moät luaät môùi ban haønh, trao cho toøa aùn binh, quyeàn xöû moïi tröôøng hôïp coù dính líu ñeán quaân ñoäi, trong ñoù ù coù caùc doanh nghieäp do quaân ñoäi sôû höõu. Quaân ñoäi tuøy nghi choïn löïa hoaëc duøng toøa aùn haønh chaùnh, kinh teá, lao ñoäng cho töøng tröôøng hôïp cuï theå.

Boä maùy tö phaùp cuõng goàm caû caùc toøa aùn quaân söï, toøa aùn kinh teá vaø toøa aùn haønh chaùnh phuï traùch giaûi quyeát nhöõng aùn phaïm chuyeân ngaønh. Toøa aùn haønh chaùnh giaûi quyeát caùc ñôn do coâng daân kieän quan chöùc laïm duïng quyeàn theá vaø tham oâ. Toøa aùn binh hoaït ñoäng cuõng theo caùc luaät chi phoái caùc toøa aùn khaùc, song ngaân saùch thì do BoÄ Quoác phoøng traû. Thaåm phaùn vaø hoäi thaåm ñeàu laø quaân nhaân, ñeàu do BoÄ Quoác phoøng vaø Toøa aùn Nhaân daân Toái cao cuøng chæ ñònh, vaø Toøa aùn Nhaân daân Toái cao coù traùch nhieäm giaùm saùt chöùc naêng. BoÄ Quoác phoøng ñöôïc ñaïi dieän treân ban xöû aùn ñöôïc tuyeån ra, vaø ngöôøiñöùng ñaàu heä thoáng toøa aùn binh laø phoù chaùnh aùn Toøa aùn Nhaân daân Toái cao. MaëT Traän Toå Quoác Vieät Nam khoâng coù tö phaùp phaùp lyù ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà tö phaùp. Theâm nöõa, Ñaûng Coäng saûn vaø Chính quyeàn Vieät Nam coù thaønh laäp nhieàu tieåu ban chuyeân bieät ñeå giuùp giaûi quyeát nhöõng tranh chaáp ñòa phöông.

Vieän Kieám saùt Nhaân daân Toái cao ñöa ra nhöõng luaän cöù toá caùo ngöôøi bò toäi vaø ñöôïc duøng nhö vieän coâng toá trong caùc phieân xöû. Moät hoäi ñoàng phaùn xöû, goàm moät thaåm phaùn vaø moät hay nhieàu hoäi thaåm, quyeát ñònh coù toäi hay voâ toäi vaø thoâng qua baûn aùn. HOÄi ñoàng nhaân daân töông öùng boå nhieäm hoäi thaåm, nhöõng ngöôøi naøy phaûi laø ngöôøi coù ñaïo ñöùc toát song khoâng nhaát thieát phaûi qua tröôøng lôùp ñaøo taïo tö phaùp. Khuoân khoå ñònh cheá tö phaùp vaø vaên hoùa tö phaùp, voán hay thieân vò ñoái vôùi Vieän Kieåm saùt so vôùi boä maùy quan toøa, vaø giöõ moät ñònh kieán veà söï coù toäi trong caùc tröôøng hôïp hình söï, taïo ra moät trôû löïc lôùn lao cho caùc phieân xöû coâng baèng vaø töï do. Duø raèng Hieán phaùp vaãn khaúng ñònh coâng daân coøn voâ toäi cho ñeán khi chöùng minh ñöôïc y coù toäi, moät chuyeân gia tö phaùp nöôùc ngoaøi khi phaân tích heä thoáng toøa aùn naêm 2000 ñaõ thaáy raèng coù hôn 95% soá ngöôøi bò caùo coù toäi ñaõ bò keát aùn coù toäi. Caùc luaät sö nöôùc naøy cuõng than phieàn raèng caùc quan toøa noùi chung ñeàu phaùn quyeát laø coù toäi taát.

BoÄ Luaät Hình suï ñeà ra hai ñeán ba möùc aùn cho ña soá caùc loaïi toäi, tuøy theo möùc ñoä nghieâm troïng vaø tình huoáng. Luaät cuõng ñeà ra “khung tröøng phaït” (moät loaït möùc phaït vaï hoaêïc aùn tuø) cho moät loaït caùc loaïi toäi. Khung tröøng phaït laø nhaèm ñeå raên ñe caûnh laïm duïng chöùc quyeàn cuûa quan chöùc thi haønh luaät phaùp, cho pheùp toøa aùn ra quyeát ñònh vaø tröøng phaït ñích ñaùng hôn ñoái vôùi töøng loaïi toäi phaïm, haïn cheá söï keát aùn tuøy tieän bôûi ban xöû aùn, vaø cho pheùp toäi aùc bò tröøng phaït moät caùch ñoàng daïng hôn.

Caùc toøa aùn huyeän coù theå xeùt xöû 346 loaïi toäi trong soá 672 toäi lieät keâ quy cheá tö phaùp nöôùc naøy. 326 toäi kia (thöôøng laø nghieâm troïng hôn) thì ñöôïc xöû ôû toøa caáp tænh. Vaøo thaùng 6 2001, Quoác Hoäi baùc moät döï luaät ñònh cho pheùp toøa caáp quaän coù thaåm quyeàn xöû theâm moät soá toäi nöõa bôûi caùc nhaø laäp phaùp nghe noùi ñaõ lo raèng söï thay ñoåi ñoù coù theå daãn ñeán caûnh sai soùt trong xeùt xöû vaø laøm gia taêng soá löôïng tuø nhaân ôû caáp huyeän. (xem Ñoaïn 3).

Coù moät söï thieáu huït luaät sö vaø thaåm phaùn ñöôïc ñaøo taïo vaø chaúng coù hieäp hoäi luaät sö ñoaøn ñoäc laäp naøo. Taïi Toøa aùn Nhaân daân Toái cao, hieän ñang thieáu 20% thaåm phaùn coù chaát löôïng. Theo moät quan chöùc LHQ, ôû caáp tình thì möùc thieáu huït aáy leân ñeán 30-40%. Löông thaáp ñaõ laøm haïn cheá söï phaùt trieån cuûa coã maùy tö phaùp coù ñaøo taïo. Moät ít thaåm phaùn ñöôïc ñaøo taïo chính quy thì thöôøng xuaát thaân töø truyeàn thoáng tö phaùp xaõ hoäi chuû nghóa. Caùc thaåm phaùn treû coù hoïc vaán thöôøng keùm theá löïc trong heä thoáng naøy.

Chính quyeàn tieán haønh caùc chöông trình ñaøo taïo ñeå giaûi quyeát tình traïng thieáu huït thaåm phaùn vaø caùc loaïi vieân chöùc tö phaùp khaùc. Nhieàu chính phuû nöôùc ngoaøi vaø UNDP ñaõ hoã trôï ñeå cuûng coá theå phaùp trò vaø phaùt trieån cho hieäu quaû hôn nöõa boä maùy tö phaùp. Tuy nhieân, söï thieáu vaéng tính coâng khai trong tieán trình xöû aùn vaø söï thieáu ñoäc laäp tieáp dieãn cuûa boä maùy tö phaùp ñaõ laøm hoûng nhöõng noã löïc treân.

Duø Hieán phaùp coù daønh ngöôøi bò toá caùo laø phaïm toäi quyeàn coù moät nhoùm luaät sö bieän hoä, thì tình caûnh hieám hoi luaät sö khieán ñieàu khoaûn naøy khoù loøng thöïc thi noåi. Tröôùc caûnh chæ coù moät ít luaät sö coù chaân taøi uyû quyeàn tröôùc toøa, thì ngöoøi kieåm saùt tröôûng thöôøng ñaûm nhieäm caû vai coâng toá vaø vai bieän hoä, keát quaû laø nhoùm luaät sö tö phaùp naøy chaúng giuùp ích gì ñöôïc cho beân bò. Kieân trì vôùi heä thoáng chính trò Maùc-xít-Leâ-nin-nít, Chính quyeàn yeâu caàu raèng Luaät sö ñoaøn phaûi laø thaønh vieân cuûa Maët Traän Toå Quoác Vieät Nam. Ôû caáp tænh, Luaät sö ñoaøn laø cô quan thuoäc caáp cuûa caùc ñaïi dieän chính quyeàn trung öông, Maët Traän Toå Quoác Vieät Nam, HoÄi ñoàng Nhaân daân tænh vaø Uyû ban Nhaân daân.

Caùc phieân toøa thöôøng thöôøng ñöôïc môû coâng khai tröôùc coâng chuùng, tuy nhieân, trong moät soá tröôøng hôïp nhaïy caûm, caùc nhaø chöùc traùch tö phaùp cho xöû kín hoaëc cho giôùi haïn nghieâm ngaët soá ngöôøi döï thính. Bò ñôn coù quyeàn hieän dieän taïi phieân toøa vaø ñöôïc quyeàn coù moät luaät sö. Bò ñôn hoaëc luaät sö bieän hoä coù quyeàn tham khaûo-cheùo caùc nhaân chöùng. Tuy nhieân, ñaõ coù nhöõng baoù caùo ñaùng tin caäy noùi raèng bò ñôn khoâng ñöôïc pheùp tieáp caän baèng chöùng cuûa chính quyeàn töø tröôùc khi ra toøa, khoâng ñöôïc quyeàn tham khaûo cheùo caùc nhaân chöùng, hoaëc th1ch thöùc caùc tuyeân boá.Noùi sö keå raèng hoï thöôøng chæ coù ít thôøi giôø tröôùc khi ra toøa ñeå xem xeùt baèng chöùng ngöôøi ta ñöa ra choáng laïi khaùch haøng cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi bò keát aùn thì coù quyeàn khaùng aùn. Caùc phieân toøa khoâng coâng boá bieân baûn.

Chính quyeàn tieáp tuïc giam haõm nhöõng ngöôøi phaùt ngoân moät caùch hoøa bình quan ñieåm baát maõn veà chính trò vaø toân giaùo. Khoâng coù ñöôïc söï öôùc löôïng ñaùng tin caäy veà soá tuø chính trò, bôûi thoâng thöôøng Chính quyeàn khoâng coâng boá nhöõng vuï baét bôù ñoù vaø thöôøng tieán haønh xöû vaø keát aùn kín cöûa. Caùc nguoàn thaïo tin öôùc chöøng coù ñeán 150 tuø chính trò. Tuy nhieân, nhieàu teân tuoåi trong danh saùch naøy raát khoù loøng kieåm tra laïi ñöôïc. Soá löôïng tuø chính trò ñaõ xaùc nhaän laø thaáp hôn con soá 150 ngöôøi. Trong soá nhöõng ngöôøi bò giam caàm vì ñaõ hoaït ñoäng chính trò vaø toân giaùo moät caùch oân hoøa coù nhaø hoaït ñoäng chính trò Nguyen Dinh Huy, ngöôøi nghe noùi ñang bò beänh Parkinson, Le Chi Quang,, vaø Nguyen Khac Toan, nhaø baùo Pham Thai; vaø nhaân vaät toân giaùo Truong Van Duc, Nguyen Chau Lan, Le Van Nhuom, Vo Van Buu, Ha Hai, Nguyen Duy Tam, Le Van Tinh, Lke Van Son, Nguyen Van Dau, Thich Nhu Dat,Thich Hai Tang, Thich Phuc Vien, Thich Thien Minh, Thich Tien Tan, Thich Thanh Tinh,Thich Tri Tuu,PhamMinh Tri, Nguyen Thien Phung, Nguyen Minh Bao, Nguyen Van Ly, vaø Ly A Chu.

Chính quyeàn noùi raèng hoï chaúng heà giam giöõ tuø chính trò hoaëc toân giaùo naøo caû vaø raèng nhöõng ngöôøi ñöôïc moâ taû laø tuø chính trò aáy ñaõ phaïm toäi vi phaïm luaät baûo an quoác gia. Ngaøy 2/9, Chính quyeàn aân xaù 6.110 tuø nhaân vaø vaøo ngaøy 17/10, Chính quyeàn aân xaù 3.069 tuø nhaân nöõa. Chaúng roõ coù ai trong soátuø chính trò vaø tuø toân giaùo aáy coù teân ñöôïc aân xaù khoâng. Vaøo cuoái thaùng 4, caùc nhaø chöùc traùch ñòa phöông aân xaù ít nhaát 419 tuø nhaân. Tôø baùo “Tin Nhan”[1], trong caùi coù veû nhö moät xuaát phaùt cuûa chính saùch chính quyeàn, töôøng thuaät raèng 5 tuø nhaân thuoäc dieän “chính trò” naèm trong soá ñöôïc aân xaù ñôït thaùng 4, tuy nhieân, baùo khoâng neâu danh taùnh (xem Ñoaïn 1.c).

Chính quyeàn khoâng cho pheùp caùc toå chöùc nhaân quyeàn tieáp caän tuø chính trò. (xem Ñoaïn 1.c).

f. Can thieäp Tuøy tieän vaøo [cuoäc soáng] Rieâng tö, Gia ñình, Nhaø cöûa, hoaëc Thö töø

Hieán phaùp quy ñònh quyeàn rieâng tö ñoái vôùi nhaø cöûa vaø thö töø, tuy nhieân, Chính quyeàn haïn cheá quyeàn naøy moät caùch ñaùng keå.

Toøa Thöôïng thaåm Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam

---

[1] Nguyeân vaên vieát soùt chöû ‘h’